Samochodowe płyny chłodzące – płyny stosowane w samochodowych układach chłodzenia zamiast wody, charakteryzujące się znacznie niższą od wody temperaturą krzepnięcia i wyższą temperaturą wrzenia. Wytwarzane są na bazie glikolu etylenowego lub glikolu propylenowego w kilku odmianach, różniących się składem i przeznaczeniem (np. w wersji szczególnie zalecanej dla chłodnic wykonanych z aluminium). Lepszymi właściwościami charakteryzuje się glikol etylenowy, ale coraz szerzej jest stosowany glikol propylenowy. Wynika to z dużej toksyczności glikolu etylenowego oraz nietoksyczności propylenowego. Płyny z glikolem propylenowym wymagają dodatków antykorozyjnych w większej ilości i o lepszej jakości oraz wymagają substancji zapobiegających wzrostowi drobnoustrojów (w glikolu etylenowym z powodu toksyczności zjawisko takie nie zachodzi), co zwiększa ich koszt.
Inne bazy to alkohole (metanol, etanol) i glicerol. Alkohole obecnie nie są stosowane, ponieważ z powodu ich parowania płyny szybko traciły właściwości. Natomiast glicerol ma właściwości podobne do glikolu propylenowego (nieco gorsze) i obecnie jest czasem stosowany jako dodatek do płynów z glikolem etylenowym pozwalający na zmniejszenie zawartości toksycznego glikolu.
Ze względu na zastosowane dodatki antykorozyjne (i inne) płyny dzielone są na:
IAT to płyny zawierające sole nieorganiczne (krzemiany, fosforany, borany) tworzące na powierzchniach metalowych warstwę ochronną. Płyny te były stosowane najwcześniej i są najtańsze. Wady to możliwość uszkadzania chłodnic aluminiowych, możliwość uszkadzania pompy chłodzenia (wskutek grubości osadów) i niska trwałość (maksymalnie 2 lata eksploatacji).
OAT to płyny zawierające kwasy organiczne (np. kwas sebacynowy, kwas 2-etyloheksanowy, pochodne kwasu benzoesowego) tworzące na powierzchniach metalowych warstwę ochronną. Płyny te charakteryzują się podwyższoną trwałością (co najmniej 5 lat eksploatacji) i kompatybilnością z chłodnicami aluminiowymi. Wady to możliwość uszkadzania lutów ołowiowych (starsze samochody) oraz uszczelek wykonanych z niektórych typów tworzyw. Ryzyko to wynikało z działania kwasu 2-etyloheksanowego, dlatego też nowsze płyny mają zmniejszoną zawartość tego kwasu, albo też został on wyeliminowany (w płynach POAT), co jednak zwiększa koszt płynu.
POAT to odmiana płynów OAT (czasami niewyróżniana) pozbawiona całkowicie kwasu 2-etyloheksanowego (zastąpiony innymi substancjami). Płyny te są bardzo trwałe (co najmniej 7 lat eksploatacji) i kompatybilne z różnymi materiałami, ale kosztowne. W tej technologii produkowane są wszystkie płyny na bazie glikolu propylenowego.
HOAT to płyny zawierające kwasy organiczne i krzemiany (czasami stosowana jest nazwa SiOAT) tworzące na powierzchniach metalowych warstwę ochronną. Płyny te charakteryzują się podwyższoną trwałością (5 lat eksploatacji) i kompatybilnością z różnymi materiałami. Współcześnie większość płynów jest produkowana w tej technologii.
NOAT to odmiana płynów HOAT (czasami niewyróżniana), w której zamiast krzemianów stosowane są azotany, a NMOAT zawierają dodatkowo związki molibdenu. Płyny te są bardzo trwałe (co najmniej 7 lat eksploatacji) i kompatybilne z różnymi materiałami, ale kosztowne (tańsze od POAT). Płyny tego typu są stosowane w niektórych pojazdach typu maszyny budowlane, duże samochody ciężarowe etc.
Płyny chłodnicze sprzedawane są najczęściej w postaci gotowego roztworu wodnego lub koncentratu do rozcieńczenia (np. w stosunku 1:1) z wodą destylowaną lubzdemineralizowaną. Zawierają domieszki zapobiegające pienieniu się płynu, powstawaniu kamienia kotłowego, korozji, uszkodzeniom gumowych elementów układu chłodniczego itp. Gęstość typowego płynu wynosi około 1,070-1,080 g/cm³, temperatura zamarzania około –35 °C, współczynnik pH około 7,5-8,5, temperatura wrzenia powyżej 106 °C.
Płynu chłodnicze są barwione w celu łatwiejszej lokalizacji przecieków i uniknięcia przypadkowego spożycia. Czasami spotykane jest stwierdzenie, że barwa pozwala łatwo zidentyfikować typ płynu (IAT — zielona i niebieska, OAT — jasnoczerwona lub pomarańczowa, HOAT — ciemnoczerwona lub fioletowa), które obecnie nie jest już prawdziwe (np. płyny POAT z glikolem polipropylenowym są także barwione na zielono).
W czasach PRL najpowszechniej stosowany był płyn Borygo, produkowany do dziś przez zakłady Boryszew na Boryszewie w Sochaczewie (dawn. Boryszew ERG, obecnieBoryszew SA). Nazwy handlowe innych podobnych i podobnie działających płynów do chłodnic to m.in. Petrygo, Paraflu (rekomendowane dla samochodów marek włoskich, np.FIAT, Lancia, Alfa Romeo), DynaGEL, Qal i innych.
Płyny do chłodnic są szkodliwe dla człowieka (zob. zatrucie glikolem etylenowym). Do zatrucia dochodzi najczęściej wskutek wypicia tego płynu sprzedawanego pokątnie jakoalkohol etylowy nieznanego pochodzenia.
